Op 1 juli 1863 werd de slavernij op Curaçao afgeschaft en was iedereen een vrij persoon. Maar vrijheid betekent geen gelijkwaardigheid. Ik onderzocht hoe de generaties na 1863 zelf moesten ontdekken hoe ze een plek konden krijgen in de Curaçaose samenleving en wat burgerschap voor hen betekende. Die worsteling is vaak niet in officiële archieven te vinden. De Afro-Curaçaose bevolking gebruikten liederen, spreekwoorden en volksverhalen om hun identiteit te vormen.
Burgerschap heeft te maken met een juridische status, dus met een aantal rechten en verantwoordelijkheden die de inwoners van een land volgens de wet hebben. Maar het heeft ook te maken met een maatschappelijke identiteit, de waarden en normen die groepen mensen samenvoegen tot een gemeenschap. Rose Mary Allen onderzocht hoe mensen na de Emancipatie, het einde van de slavernij in 1863, invulling gaven burgerschap. Ze moesten een gevoel van betrokkenheid ontwikkelen voor een land dat hen eerst als mens moest erkennen.
De vorm die het kreeg was bepalend voor hun nationale burgerschap. Dit kon zijn door te migreren naar het buitenland (migratie wordt wel ‘stemmen met je voeten’ genoemd omdat mensen die migreren ook een keuze maken voor of tegen een samenleving). Het kon ook zijn door hun directe deelname aan sociale strijd van nationaal belang, het schriftelijk of mondeling verspreiden van opinies over sociale, politieke en culturele kwesties, de betrokkenheid bij de politiek, religieuze activiteiten of betrokkenheid bij gezinsinstellingen en burgerlijke verenigingen.
Al die activiteiten kunnen in termen beschreven worden voor het smeden van burgerschap en collectieve identiteit. Rose Mary Allen onderzocht dit in archieven en kranten, maar ze gebruikte ook liederen, spreekwoorden en volksverhalen als belangrijke bronnen van informatie. Wat ze zelf het meest opmerkelijke resultaat van haar onderzoek vindt is dat het de manieren laat zien waarop burgerschap en collectieve en nationale identiteit vorm kregen na de afschaffing van de slavernij.
Tambú trommel
Meer lezen?
Rose Mary Allen schreef een kort overzicht van de Nederlandse omgang met het einde van de slavernij en het leven na 1863 in de Volkskrant:
https://www.volkskrant.nl/kijkverder/2022/ons-koloniale-verleden/ansichtkaart~v546122/
Haar proefschrift Di ki manera? A Social History of Afro-Curaçaoans, 1863-1917 staat hier:
https://dspace.library.uu.nl/bitstream/handle/1874/20718/index.htm%3Bjsessionid=D94A4
De onderzoekers
Dr. Rose Mary Allen heeft culturele antropologie gestudeerd aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. Ze voltooide haar PhD-onderzoek bij de Universiteit Utrecht. Vanaf 1980 deed ze onderzoek naar de geschiedenis van Curaçao na de Emancipatie op basis van mondelinge overleveringen. Ze heeft verschillende artikelen en boeken over de culturele en sociale geschiedenis van Curaçao gepubliceerd. Zij is winnaar van de Boeli van Leeuwenprijs in 2011 en de Cola Debrotprijs in 2015. Rose Mary Allen is als senior-onderzoeker betrokken bij het NWO-onderzoeksproject Church and Slavery in the Dutch Empire: History, Theology and Heritage, dat januari 2023 van start is gegaan.
